Moria kelime olarak Sindarin'de (Gri Elflerin lehçesi) mor ve ia kelimelerinin birleşimidir.'Mor' siyah, kara olmakla beraber, 'ia' ise boşluk, cehennem anlamlarını taşımaktadır.Yani genel olarak 'kara boşluk' , 'siyah cehennem' anlamındadır.
Khazad-dûm ise yine Sindar dilinde Gwaith-i-Mîrdain (2.Çağda güç yüzüklerini yapan , cücelerle en iyi geçindiği hatta dost olunduğu bilinen elfler) tarafaından kullanılmış olup yine aynı anlamlara ' kara delik ' , ' kara oyuk ' gelmektedir.
Khazad-dûm ismi cüce dilinde (Khuzdul) cücelerin konağı,malikanesi anlamına gelir.
İçerisinde bir sürü odalar,salonlar , tüneller , madenler, maden ocakları bulunur.Genel olarak ; madenler ve şehir olmak üzere ikiye ayrılır.Adında anlaşılacağı üzere şehir bölgeleri genellikle ikamet için kullanılırken , madenler ise çalışma bölgesi olarak kullanılmıştır.
Khazad-dûm'un ilk şehir bölgesi doğu tarafında kümelenmiştir.Bu bölge krallığın en eski yerleşim yeri olup , büyük kapılara da (Khazad-dûm'un esas girişi) girişi barındırmaktadır.Bu ilk yerleşim yeri 7 kat kapının üzerine doğru , 7 kat ise dağın altına doğru inşaa edilmiştir. Büyük kapılar bu ilk kat içerisinde yer alır.
Ayrica şehrin doğu tarafındaki boşluklar salonları aydınlatmak için kazılmıştır. Öreneğin Mazarbul Odası (Chamber of Mazarbul - Chamber of Records , Muhtemelen Khazad-dûm'un ilk yıllarında inşaa edilmiş olup daha sonraları Balin tarafından üçüncü çağın sonlarında -uğursuz- tekrar yerleşimi sırasında kullanılmıştır. ) , yedinci katın doğu tarafındadır.
Maden bölgeleri , şehir içindeki boşluklarla beraber sarmaş dolaş bir şekilde olup , Khazad-dûm'un batısına Durin'in kapılarına kapılarına kadar yayılmıştır.Moriadaki madenler , içerdeki tünnellere kat ve kat kıyasla daha çok derin ve uzundur.Ayrıca sadece varsayımlara göre dağın altındaki alçak katlar sadece madenciliğe ayrılmış.
Morainın daha da derinliklerinde cücelerin bile bilmediği ama Balrogun bildiği sonu gelmeyen tüneller ve boşluklar vardır.
Moria HaritasıTARİHİ: Ölümsüz Durin tarafından kurulmuştur.İlk Çağ'da yaşayan ve cücelerin yedi atasından en bilinenidir. Üçüncü Çağ'da cücelerin hayattaki tek topluluğuna kendisine atfen Durin'in Halkı denmiştir.Cücelere tüm zanaatkarlıklarını öğreten cücedir. Bütün cüce soyları yok olurken ya da karanlığa hapsolurken o kendi soyunu çok iyi korumuştur. Çok uzun süre yaşadığı için Durin'e Ölümsüz denirdi.Durin Dumanlı Dağların kuzeyinde yer alan Gundabad dağında elflerin uyanışından kısa süre sonra,Celebdil dağının altındaki bir göl üzerinde bir taç ve 7 yıldızın göl suyuna yansıması sırasında uyanmıştır.(Celebdil dağı veya tepesi,Caradhras ve Fanuidhol ile birlikte Morianın üzerinde yer alan üç tepedir.)
1.ÇAĞ: Ölümsüz Durin Khazad-dûm'un ilk kralı olmuştur.Durin'in torunları 1000 yıl geçtikten sonra da tahtta oturmaya devam etmişlerdir ve şehir orta dünyanın her yerinde çok ünlü olmuştur.
2.ÇAĞ: ilk çağ sonunda, orta dünya tarihinin en büyük savaşı olan Öfke Savaşı (Morgoth'a karşı yapılan son savaş) sonunda yıkılan Belerianddan ayrılan Nogrod ve Belegost cücelerinin bir çoğu Khazad-dûm'a göç etmiştir.Bu sayede şehir sadece sayısal olarak değil madencilik ve zanaatkarlıkta da bir yükselme dönemine girmiştir.Bunun sonucu olarak Khazad-dûm'da rönesans dönemi başlamış, zenginlik ve refah seviyesi en üst noktaya ulaşmıştır diyebiliriz.Beleriandın çöküşünden sonra Noldor elfleri Khazad-dûm'un batı kapısının olduğu yerde Eregion adında yeni ülkelerini kurmuşlardır.Bu yeni ülke ve cüceler arasında çok nadir görünen bir dostluk başlamıştır.Celebrimbor -Eregion'un kralı- (Fëanor'un 5.çocuğu , orta dünya tarihinin en mükemmel zanaatkârı) Moria'nın batı kapısını bilinen adıyla Durin'in kapısı olarak bilinen büyülü ve ünlü kapıyı yapmada yardım etmiştir.Daha sonraları Durin III'e bir güç yüzüğü hediye etmiştir.İkinci çağ 1697 yılında Sauron'un Eregion'u yerle bir edip yıkmasıyla bu dostluk son bulmuştur.Eregionun Sauron tarafaınadn yıkılmasıyla beraber Khazad-dûm kapıları Sauronun birliklerline karşı kaptılmış ve dış dünyayla irtibat kesilerek cücelerin köşeye çekildiği dönem olmuştur.İşte bu zamanlarda orclar, Durin'in krallığından dağları işgal ederek Gundabad dağını almışlardır.
CelebrimborBu köşeye çekilme , son ittifak savaşının başlamasıyla beraber çok kısa bir süreliğine son bulmuştur.Durin IV krallığındaki cüceler, elfler ve insanlarla beraber Sauron'un son kez yenilmesinde beraber savaşmışlardır.Savaşın bitmesinden sonra ise cüceler Moriaya geri dönerek , tekrardan dış dünyayla iritibatlarını koparmışlardır.
Durin'in Kapısı3.ÇAĞ: Bu çağda cüceler zenginliklerini her ne kadar arttırmış olsalarda , sayıları gittikçe azalmıştır.Bu zenginliğin en önemliği kaynağı Mithrildir.Yüzyıllar geçtikçe cüceler bu değerli metal için daha da derine kazmaya devam etmişlerdir.Üçüncü çağ 1980 yılında , o kadar çok derine kazmışlardı ki şehrin altındaki deinliklerden isimsiz korkuyu serbest bırakırlar.İsimsiz korku hıncını çıkartarak kral Durin Iv'ü öldürerek Durin'in Felaketi olarak adlandırılmasına neden olur.Daha sonaki yıllarda Durin'in oğlu Náin I'de öldükten sonra cüceler kadim yurtlarını terketmişlerdir.
1000 yıl sonra Orta Dünyadaki en zengin şehirlerden biri olan Khazad-dûm karanlığa,sessizliğe ve boşluğa terkedilmiştir.İşte bu yüzden oraya Moria (kara Cehennem) adı vermilmiştir.
Morgoh'un Balrogu (daha sonraları öğreniliyor) Moriada yaklaşık 500 yıl boyunca tek başına kalmıştır.Daha sonraları kuzeyden orclar terkedilmiş şehire girip , hazineleri yağmalamak ve almak için girmişlerdir.Ayrıca Balrog'a tanrılarıymışçasına tapmaya başlamışlardır.Daha sonraları Sauron , birliklerini oraya göndermiş, Moria Mordordan gönderilen troll ve orclarla dolmaya başlamıştır.Nanduhirion savaşından ( Cüceler ve orklar arasında yapılan son savaş , üçüncü çağ 2799 ) sonra orcların sayısının çokça azalmasına rağmen , Balrog yenilgiye uğratılamamıştır ve Khazad-dûm karanlıklar yeri olarak kalmaya devam etmiştir.
2841 ve 2941 yılları arasında Gandalf , Erebor seferinde ortadan yok olan Kral Thráin II'i aramak için şehire girmiştir.
Nanduhirion SavaşıBalin'in Seferi:Üçüncü çağ 2989 yılında , kadim yurtlarını geri almak için Balin tarafından bir sefer düzenlenmiştir.Başlangıçta sefer başarılı olmasına rağmen , 2994 yılında orclar tarafından katledilmişlerdir.Bu seferdee bir çok doğu salonlarını ele geçirmişler, kayıp bir sürü hazineyi bulmuşlardır.Durin'in baltası bu sefer ile tekrardan ele geçirilmiştir.
4.ÇAĞ: Çok fazla bilgi olmamasına rağmen, Khazad-dûm'un geri alınması dördüncü çağ içerisinde Durin VII tarafından gerçekleşmiştir.Durin'in halkının kralı olmuş ve cüceleri evlerine son kez dönndürmüştür.Cüce ırkı Orta Dünya üzerinde yok oluncaya kadar Dumanlı Dağların altında tekrardan kazmaya devam etmiştir.